Metoclopramide

Beschrijving

Inleiding

Metoclopramide is een effectief anti-emeticum, oftewel een geneesmiddel tegen misselijkheid en braken. Men schrijft het voor bij aandoeningen die gepaard gaan met maag- en darmklachten, zoals gastroparese, migraine, chemotherapie, en na operaties waarbij misselijkheid en vertraagde maaglediging optreden. Metoclopramide behoort tot de groep dopamine-antagonisten en werkt door in te grijpen op de werking van dopamine in het spijsverteringsstelsel en het centrale zenuwstelsel, wat misselijkheid vermindert en de spijsvertering versnelt.

Dit medicijn is verkrijgbaar in verschillende toedieningsvormen: tabletten, injecties en drank. De flexibiliteit in doseringsvormen en toediening maakt het geschikt voor zowel acute als langdurige behandeling van misselijkheid. Metoclopramide biedt verlichting voor mensen die te maken hebben met aanhoudende spijsverteringsklachten of misselijkheid en is een veelgebruikte keuze binnen deze medicatiecategorie.

Hoe werkt Metoclopramide?

Metoclopramide beïnvloedt dopamine-receptoren, waardoor het de beweging van voedsel door het spijsverteringskanaal bevordert en misselijkheid tegengaat. Dopamine is een neurotransmitter die de bewegingen van de maag en darmen reguleert en ook een rol speelt in de aansturing van misselijkheid en braken. Door de dopaminewerking te remmen, vermindert metoclopramide het braakgevoel en stimuleert het de samentrekkingen van de maagspieren, wat ervoor zorgt dat voedsel sneller naar de dunne darm wordt verplaatst.

Daarnaast verhoogt metoclopramide de druk van de onderste slokdarmsfincter, wat reflux vermindert bij aandoeningen zoals gastro-oesofageale refluxziekte (GERD). Door zowel misselijkheid te verminderen als de maaglediging te versnellen, biedt metoclopramide verlichting bij uiteenlopende spijsverteringsproblemen.

Toepassingen van Metoclopramide

Metoclopramide wordt voor verschillende aandoeningen voorgeschreven, vooral wanneer misselijkheid en braken een belangrijke rol spelen. Enkele belangrijke toepassingen zijn:

1. Misselijkheid en Braken door Chemotherapie: Metoclopramide wordt veelvuldig ingezet om misselijkheid te bestrijden bij patiënten die chemotherapie ondergaan. Het helpt de kwaliteit van leven te verbeteren door de vervelende symptomen van chemotherapie te verminderen.
2. Gastroparese (Vertraagde Maaglediging): Bij gastroparese beweegt de maaginhoud trager dan normaal naar de dunne darm, wat leidt tot symptomen zoals misselijkheid, volheid en braken. Metoclopramide versnelt de maaglediging en verlicht zo de klachten bij mensen met deze aandoening.
3. Gastro-oesofageale Refluxziekte (GERD): GERD wordt gekenmerkt door brandend maagzuur door de terugvloei van maaginhoud in de slokdarm. Metoclopramide versterkt de onderste slokdarmsfincter, wat helpt om reflux te verminderen en de symptomen van GERD te verlichten.
4. Misselijkheid door Migraine: Misselijkheid is een veelvoorkomend symptoom van migraine. Metoclopramide wordt vaak ingezet als aanvulling op migrainemedicatie om de misselijkheid die gepaard gaat met migraineaanvallen te verlichten.
5. Postoperatieve Misselijkheid en Braken: Na operaties kan misselijkheid optreden als bijwerking van anesthesie. Metoclopramide helpt deze postoperatieve misselijkheid te verlichten, zodat patiënten comfortabeler kunnen herstellen.

Beschikbare Toedieningsvormen van Metoclopramide

Metoclopramide is verkrijgbaar in verschillende vormen, wat het medicijn veelzijdig maakt en toediening vergemakkelijkt:

1. Tabletten: Tabletten zijn de meest gebruikelijke vorm voor mensen die regelmatig metoclopramide gebruiken voor chronische aandoeningen zoals gastroparese of GERD. Ze zijn gemakkelijk in te nemen en bieden langdurige verlichting.
2. Injecties: Injecties worden vaak gebruikt bij acute situaties, bijvoorbeeld direct na een operatie of in een ziekenhuisomgeving. Deze vorm biedt een snelle werking en wordt ingezet voor directe verlichting.
3. Drank: De drankvorm is handig voor mensen die moeite hebben met het slikken van tabletten, zoals kinderen en ouderen. De vloeibare vorm biedt dezelfde effectiviteit als tabletten en maakt een gemakkelijke dosering mogelijk.

Belangrijkste Kenmerken van Metoclopramide

Metoclopramide heeft enkele onderscheidende eigenschappen die het een effectieve keuze maken voor misselijkheidsbehandeling:

• Brede Toepassing: Metoclopramide verlicht symptomen van misselijkheid en bevordert de maaglediging bij verschillende aandoeningen.
• Snelle Werkzaamheid: Vooral de injectievorm werkt snel, wat nuttig is voor directe verlichting van acute misselijkheid.
• Versnelt Spijsvertering: Het stimuleert maagbewegingen en voorkomt vertraagde maaglediging.
• Flexibele Toedieningsvormen: Verkrijgbaar in tablet-, injectie- en drankvorm voor een optimale afstemming op de behoeften van de patiënt.
• Verlicht Reflux: Door de onderste slokdarmsfincter te versterken, helpt metoclopramide reflux te verminderen en de symptomen van GERD te verlichten.

Mogelijke Bijwerkingen van Metoclopramide

Hoewel metoclopramide effectief is, kunnen bijwerkingen optreden, vooral bij langdurig gebruik. Veelvoorkomende bijwerkingen zijn:

1. Slaperigheid en Vermoeidheid: Metoclopramide kan slaperigheid veroorzaken. Het wordt aanbevolen om voorzichtig te zijn met activiteiten die alertheid vereisen, zoals autorijden, totdat men weet hoe het lichaam reageert.
2. Onwillekeurige Bewegingsstoornissen (Tardieve Dyskinesie): Langdurig gebruik kan leiden tot tardieve dyskinesie, een aandoening die zich uit in onwillekeurige spiertrekkingen, vooral rond het gezicht. Deze bijwerking is vaak onomkeerbaar, daarom wordt langdurig gebruik van metoclopramide afgeraden.
3. Hoofdpijn en Duizeligheid: Hoofdpijn of duizeligheid kunnen optreden, vooral aan het begin van de behandeling. Deze bijwerkingen verdwijnen meestal na enige tijd.
4. Maagklachten en Diarree: Sommige gebruikers ervaren maagkrampen of diarree door de versnelde maaglediging die metoclopramide veroorzaakt.
5. Verhoogde Prolactinespiegel: Metoclopramide kan leiden tot een verhoogde prolactinespiegel, wat in zeldzame gevallen borstvergroting of melkafscheiding kan veroorzaken.

Bij ernstige of langdurige bijwerkingen is het belangrijk om contact op te nemen met een arts voor evaluatie.

Dosering en Gebruik van Metoclopramide

De dosering van metoclopramide varieert afhankelijk van de aandoening en de behoeften van de patiënt. Meestal wordt een dosis van 10 mg tot 15 mg tot drie keer per dag voorgeschreven, bij voorkeur 30 minuten voor de maaltijd. Voor acute misselijkheid is een enkele injectie vaak voldoende, terwijl langdurige aandoeningen zoals gastroparese een regelmatig schema vereisen.

Het is essentieel om metoclopramide precies volgens de aanwijzingen van een arts te gebruiken. Langdurig gebruik raad men af vanwege het risico op bijwerkingen zoals tardieve dyskinesie. Als stopzetting nodig is, kan men dit in overleg met een arts uitvoeren.

Veiligheidswaarschuwingen en Voorzorgsmaatregelen

Metoclopramide mag men niet voorschrijven mensen met een voorgeschiedenis van tardieve dyskinesie of bewegingsstoornissen, omdat het de symptomen kan verergeren. Mensen met lever-, nier- of hartproblemen dienen voorzichtig te zijn bij het gebruik van dit medicijn en mogen het alleen gebruiken onder medisch toezicht.

Voor zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven, is het middel alleen aanbevolen na overleg met een arts, aangezien de effecten op het kind onbekend zijn. Bijwerkingen en risico’s weegt in elke situatie zorgvuldig af.

Conclusie

Metoclopramide is een veelzijdig en effectief middel voor de behandeling van misselijkheid, braken en verschillende spijsverteringsstoornissen, waaronder gastroparese en GERD. Door de maaglediging te bevorderen en reflux te verminderen, biedt dit geneesmiddel uitgebreide verlichting van klachten. Metoclopramide is beschikbaar in meerdere toedieningsvormen, zoals tabletten, injecties en drank, wat het gemakkelijk aanpasbaar maakt aan de individuele behoeften van de patiënt.

Hoewel het middel vaak goed verdragen wordt, moet het gebruik ervan zorgvuldig worden gemonitord, vooral bij langdurig gebruik. De krachtige werking en diverse toepassingen maken het een waardevol hulpmiddel bij spijsverterings- en misselijkheidsklachten, mits onder deskundige begeleiding van een arts.

Veelgestelde Vragen (FAQ)

Waar wordt metoclopramide voor gebruikt?

Metoclopramide wordt gebruikt voor de behandeling van misselijkheid en braken, vooral bij aandoeningen zoals gastroparese, chemotherapie, migraine en na operaties. Het versnelt de maaglediging en vermindert het braakgevoel, wat helpt om de spijsvertering te verbeteren en misselijkheid te verlichten.

Waarom metoclopramide maar 5 dagen gebruiken?

Metoclopramide mag meestal niet langer dan vijf dagen achtereen worden gebruikt om het risico op tardieve dyskinesie, een ernstige bewegingsstoornis met onvrijwillige spiertrekkingen, te beperken. Langdurig gebruik verhoogt het risico op deze onomkeerbare bijwerking, dus kortdurend gebruik wordt aanbevolen.

Is metoclopramide een maagbeschermer?

Nee, metoclopramide is geen maagbeschermer. Het is een anti-emeticum, bedoeld om misselijkheid en braken te verminderen. Hoewel het de maaglediging bevordert, beschermt het niet direct de maagwand zoals een maagbeschermer dat doet.

Wat is het beste medicijn tegen misselijkheid?

Het beste medicijn tegen misselijkheid hangt af van de oorzaak. Metoclopramide is effectief bij misselijkheid door vertraagde maaglediging en chemotherapie, terwijl andere middelen zoals domperidon of ondansetron beter kunnen zijn voor specifieke situaties. Een arts kan adviseren welk middel het meest geschikt is.

Bronvermelding

Makela, E. H., & Bailey, P. P. (1983). Metoclopramide and tardive dyskinesia. Annals of Internal Medicine, 98(1), 86–90. https://doi.org/10.7326/0003-4819-98-1-86